ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ

ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ

Λεονάρντο ντα βίντσι (1452-1519)

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι γεννήθηκε στις 15 Απριλίου του 1452, στο χωρίο Βίντσι κοντά στην πόλη της Φλωρεντίας. Ιστορικά ο πατέρας του, ο παππούς του και τρείς γενιές  πίσω οι άνδρες ντα Βίντσι ήταν όλοι γνωστοί συμβολαιογράφοι εποχής τους. Ο ίδιος ωστόσο ήταν ένας νόθος γιός καθώς ο πατέρας του δεν παντρεύτηκε ποτέ την μητέρα του Λεονάρντο, Κατερίνα. Αντιθέτως ο Λεονάρντο μεγάλωσε στο πατρικό σπίτι του πατέρα του μαζί με την μητέρα του 2χρόνια. Από αυτή την ηλικία και μετά μεγάλωσε με τον πάππου του Αντόνιο και την γιαγιά του Λουσία. Ο πατέρας του, ο σερ Πίερο ήταν ανώτερος συμβολαιογράφος στην Φλωρεντία, όπου έμενε με την μόνιμη σύζυγό του. Ο σερ Πίερο αποκατέστησε την Κατερίνα με έναν ξυλουργό ενός διπλανού χωριού του Βίντσι. Ο Λεονάρντο δεν είχε στενές σχέσεις με την μητέρα του εκτός από διάφορες γιορτές και πανηγύρια όπου έβλεπε με τι τρυφερότητα και στοργή φρόντιζε τα 4 ετεροθαλή αδέρφια του.

Η έλλειψη της μητρικής παρουσίας είχε καθοριστικά αποτελέσματα στη ζωή του Λεονάρντο. Ο ίδιος είχε πιστέψει πως η μητέρα του δεν τον ήθελε και όχι πως την είχαν αναγκάσει να φύγει, αυτό είχε ως αποτέλεσμα εκτός από το να διαταραχθεί η ψυχοσύνθεσή του ως παιδί αλλά να αναπτυχτούν οι ομοφυλοφιλικές του τάσεις. Επίσης σε ένα παιχνίδι που είχε φτιάξει μεσήλικας πλέον όταν ζούσε στο Μιλάνο για να διασκεδάζουν οι αυλικοί ήταν κάποιοι γρίφοι όπου μέσα από αυτούς φαίνεται καθαρά ο πόνος της στέρησης της μητέρας του στην παιδική του ηλικία. Χαρακτηριστικός ο γρίφος ο οποίος αναφέρει: “Πολλά παιδία τα αρπάζουν από την αγκαλιά της μάνας τους αλύπητα και τα πετάνε στο έδαφος να σακατευτούν.” Και η απάντηση του είναι  “το βελανίδι, το καρύδι, η ελιά.”

O Λεονάρντο δεν σπούδασε όπως θα ήθελε καθώς τα νόθα παιδιά απαγορεύονταν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα αυτά, αυτό ήταν κάτι το οποίο τον οδήγησε να ασχοληθεί με την τέχνη. Ο Λεονάρντο εκτός από τεχνίτης ήταν και παρατηρητής καθώς παρατηρούσε καθετί γύρω του και εξέταζε αρκετά το ανθρώπινο σώμα και έκανε διάφορες παρατηρήσεις πάνω σε φυσικά φαινόμενα και καταστάσεις τα οποία ποτέ δεν δημοσίευσε λόγο της ανασφάλειας του και του φόβου του για τυχόν λογοκλοπή. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ήταν ο πρώτος που παρατήρησε το νόμο της βαρύτητας, μελέτησε τα πουλιά, το πώς πετάνε και έφτιαξε τα πρώτα σχέδια με τα οποία σήμερα είναι φτιαγμένα τα αλεξίπτωτα.

Κάτι το οποίο θα πρέπει να επισημανθεί είναι ότι τα αρχεία του μαζεύτηκαν και διασώθηκαν από τον καλό του φίλο, ο οποίος τα κληρονόμησε μετά το θάνατό του, και αυτός τα άφησε στον γιό του ο οποίος δεν κατάλαβε την αξία των αρχείων αυτών και τα σκόρπισε άσκοπα, έτσι ώστε να έχει διασωθεί μόνο το 31% του συνολικού έργου που είχε καταγράψει, ζωγραφίσει και σχολιάσει ο Λεονάρντο.

            Σ ε ηλικία 12 ετών μετά το θάνατο του παππού του, ο Λεονάρντο μένει μόνιμα πλέον μαζί με τον πατέρα του, στην Φλωρεντία, όπου πήγαινε στον Αντρέα ντελ Βερόκιο για να μάθει να ζωγραφίζει και να σχεδιάζει.

            Μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν πως ο Λεονάρντο σπούδασε όπως τα άλλα ετεροθαλή αδέρφια του σε σχολή κάτι το οποίο είναι αδύνατο καθώς δεν επιτρεπόταν στην νόθη καταγωγή του, αλλά και γιατί η συνήθεια του να γράφει με το αριστερό χέρι δεν διορθώθηκε ποτέ αφού όσα παιδία είχαν την τάση να γράφουν με το αριστερό τα πίεζαν να γράψουν με το δεξί. Αυτός είναι ο λόγος που καθιστάτε δύσκολη η κατανόηση των πρωτότυπων κειμένων του Λεονάρντο καθώς γράφει από δεξιά προς τα αριστερά και τις λέξεις αντιστοίχως από τα δεξιά την αρχή της λέξης, μια γραφή δυσνόητη αφού διαβάζεται μόνο μέσα από καθρέφτη.

            Ωστόσο αυτό δεν τον εμπόδισε στην καριέρα του αφού το 1472 σε ηλικία  μόλις 20 ετών, ο Λεονάρντο γίνετε μέλος σε μια συντεχνία. Εκεί ήταν ο πρώτος στην ιστορία της τέχνης όπου ζωγράφισε μια μορφή στραμμένη σε σχέση μες τον θεατή. Μια τέτοια κίνηση ήταν ένα είδος επανάστασης καθώς οι μορφές ήταν ζωγραφισμένες μετωπικά. Μπορεί να συναναστρεφόταν τους τότε ευγενείς αλλά λίγους από αυτούς θεωρούσε στενούς φίλους του. Ιδιαίτερα σημαντικοί για αυτόν ήταν δύο μικρογράφοι ο Gherardo di Giovanni και ο Attavante di Gabriello οι οποίοι πιθανόν εργάστηκαν μαζί του. Επίσης συνδέθηκε φιλικά με τον Μποτιτσέλι, τον οποίο είχε συναντήσει στο εργαστήριο του Βερόκιου τις πρώτες μέρες στη Φλωρεντία. Ο κύκλος των φίλων του Λεονάρντο όμως δεν περιορίστηκε μόνο σε καλλιτέχνες . Ως γνωστό διατήρησε φιλικές σχέσεις με τον Tommaso di Giovanni Mazzini γιος ενός κηπουρού που ισχυριζόταν ότι ήταν νόθο παιδί κάποιου ευγενή από τη Φλωρεντία. Στο απόγειο της Αναγέννησης, απόκτησε αίγλη, θεωρούσε ότι είχε εισαχθεί στον κύκλο των μεγάλων ζωγράφων ,το ήξερε και αυτό τον έκανε δυστυχισμένο.

            Το 1476, σε ηλικία 24 ετών ο ίδιος δικαζόταν στο δικαστήριο της Φλωρεντίας, ο οποίος κατηγορούταν για σοδομία. Όμως , επειδή αυτή η κατηγορία ήταν ανώνυμη και δεν υπήρχαν στοιχεία για να το αποδείξουν και έτσι αθωώθηκε. Το 1481, αυτός ο δημόσιος διασυρμός ήταν περιφρόνηση για τον ‘ίδιο, κάτι που τον ανάγκασε να φύγει από την Φλωρεντία και να κάνει μια νέα αρχή στη ζωή του. Ζούσε για πρώτη φορά μόνος του, αυτό σήμαινε προσωπική ανεξαρτησία και ελευθερία να κάνει ότι θέλει, παράλληλα όμως τούτη η ανεξαρτητοποίηση ίσως να ενίσχυσε το αίσθημα απομόνωσης και μελαγχολίας που ένοιωθε. Τα έργα του ποτέ δεν τα ολοκλήρωνε καθώς έλεγε ότι δεν είναι ικανός να τα  τελειώσει έτσι όπως ακριβώς ήθελε λόγο της αίσθησης της τελειομανίας του.

            Ο Λεονάρντο επιθυμούσε να ανακαλύπτει συνεχώς  νέα πράγματα , να βρίσκει απαντήσεις σε οποιοδήποτε ερώτημα μέσω της  παρατήρησης και του πειράματος , και αυτό φυσικά είναι που μας εντυπωσιάζει ακόμα κι όταν ρίχνουμε μια γρήγορη ματιά στα γραπτά του. Καταθέτει άφθονες ιδέες στο χαρτί, σχεδόν με τυχαίο τρόπο.

            ΤΟ 1489, όταν πρώτο γίνε δεκτός στην αυλή του Μιλάνου, ο Λεονάρντο είχε διεξάγει ήδη πολλές μελέτες , είχε δώσει το όνομα του σε δεκάδες εφευρέσεις και είχε κάνει εκατοντάδες πειράματα σε όλο σχεδόν το εύρος των μέχρι τότε γνωστών επιστημών και πολλών άλλων γνωστών προηγουμένως. Στις εφευρέσεις του μόνο περιλαμβάνονται: ένας γερανός για την εκκένωση τάφων, ένα ειδικό οκτάγωνο κάτοπτρό που δημιουργούσε μια συνεχή εικόνα, μια λάμπα τραπεζιού της οποίας η ένταση μπορούσε να ποικίλει, πτυσσόμενα έπιπλα και πόρτες που ανοιγόκλειναν αυτόματα με τη χρήση αντίβαρων.

            Παρατηρούσε τη φύση, και εμπνεύστηκε από αυτή καθώς την θεωρούσε ως τον μεγαλύτερο δάσκαλο προσπαθώντας να μάθει τα μυστικά της. Τον γοήτευε η θάλασσα για αυτό σχεδίασε συσκευές οξυγόνου για καταδύσεις, μηχανές για την άντληση νερού σε πολιορκητικούς πύργους. Συγχρόνως είχε ασχοληθεί με την επιστήμη της ακουστικής και το σχεδιασμό σχετικών οργάνων. Η σοβαρή έρευνα του σχετικά με την φύση του ήχου και την μετάδοση του δεν άρχισε παρά στα μέσα της δεκαετίας του 1490, αλλά η γοητεία που του ασκούσαν ο ήχος και ο χειρισμός και η εφεύρεση πρωτότυπων τρόπων παραγωγής μουσικής και η θεωρία της μουσικής αυτής καθεαυτή ανάγονται χρονικά πριν την άφιξη του στο Μιλάνο το 1482.

            Ο Λεονάρντο πρώτος πρόσεξε πως το ανθρώπινο σώμα είχε εμφανές αναλογίες, μια ιδέα που εξέφρασε με το περίφημο σχέδιο του: οι αναλογίες του ανθρώπινού σώματος ή ο άνθρωπος του Βιτρούβιου, γύρω στο 1487.

             Ο ίδιος είχε σημειώσει στα αρχεία του ότι δεν ήταν ικανός μαθηματικός όμως έλεγε:” Όποιος δεν γνωρίζει την υπέρτατη βεβαιότητα των μαθηματικών κολυμπά στη σύγχυση.” Και αντιλαμβανόταν ότι τα μαθηματικά ήταν ένα τόσο πολύτιμο εργαλείο τόσο για τον επιστήμονα όσο και για τον καλλιτέχνη, υποστηρίζοντας ότι “καμία ανθρώπινη έρευνα δεν μπορεί να ονομαστεί επιστήμη εάν δεν πέρνα μέσα από μαθηματικές αποδείξεις.” Ακόμη έγραψε:” όλα τα παραδείγματα προοπτικής διασαφηνίζονται με τους πέντε μαθηματικούς όρους: σημείο, γραμμή, γωνία, επιφάνεια, και στερεό. Ωστόσο ο ενθουσιασμός του αναπλήρωνε τις περιορισμένες ικανότητες του στα μαθηματικά.

            Όπως έχουμε προαναφέρει η γραφή του ήταν αρκετά δύστροπη στην κατανόηση της τόσο στον γραφικό χαρακτήρα όσο και στη μορφή καθώς φοβόταν για την λογοκλοπή ώστε εφεύρε και κάποιους δικούς του κώδικες. Ωστόσο στην αρχή των ερευνών του είχε γράψει:” κατέχω τόσες λέξεις στην μητρική μου γλώσσα, ώστε πρέπει να παραπονεθώ, όχι ότι δεν κατανοώ τα πράγματα αλλά μάλλον ότι λείπουν οι λέξεις για να εκφράσω κατάλληλα τις σκέψεις μου.” Από εδώ και κάτω θα παρουσιάσουμε μερικά από τα σημαντικότερα έργα του Λεονάρντο κατά την διάρκεια της ζωής του. Θα πρέπει να πούμε ότι στις 2 Μάιου του 1519 ο Λεονάρντο πέθανε στη Γαλλία αφού πρώτα σύνταξε την διαθήκη του. Άφησε στον Μέλτσι τον κολλητό του φίλο όλα τα χειρόγραφά του.    

Μόνα  Λίζα

 Η Μόνα Λίζα (γνωστή και ως Τζιοκόντα, ή Πορτραίτο της Λίζα Γκεραρντίνι, συζύγου του Φρανσέσκο ντελ Τζιοκόντο) είναι προσωπογραφία που ζωγράφισε ο Ιταλός καλλιτέχνης Λεονάρντο ντα Βίντσι. Πρόκειται για ελαιογραφία σε ξύλο λεύκης, που ολοκληρώθηκε μέσα στη χρονική περίοδο 1503-1519. Αποτελεί ιδιοκτησία του Γαλλικού Κράτους, και εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι. Ο πίνακας, διαστάσεων 77 εκ. × 53 εκ., απεικονίζει μία καθιστή γυναίκα, τη Λίζα ντελ Τζιοκόντο, η έκφραση του προσώπου της οποίας χαρακτηρίζεται συχνά ως αινιγματική. Η Μόνα Λίζα θεωρείται το πιο διάσημο έργο ζωγραφικής.

            Ο πίνακας πήρε το όνομά του από τη Λίζα ντελ Τζιοκόντο, που ήταν μέλος της οικογένειας Γκεραρντίνι από τη Φλωρεντία και την Τοσκάνη και σύζυγος του εύπορου έμπορου μεταξιού Φρανσέσκο ντελ Τζιοκόντο Ο πίνακας ήταν παραγγελία για το καινούριο τους σπίτι και για να γιορτάσουν τη γέννηση του δεύτερου γιου τους, Αντρέα.

Παρθένος  και βρέφος

             Παρουσιάζει την Αγία Άννα, την κόρη της, την Παρθένο Μαρία, και τον Ιησού ως νήπιο. Ο Χριστός παρουσιάζεται να αγκαλιάζει ένα προβατάκι (ο αμνός της θυσίας), που συμβολίζει το Πάθος του, ενώ η Παρθένος προσπαθεί να τον συγκρατήσει. Το έργο έγινε παραγγελία για το ιερό της εκκλησίας Santissima  Annunziata στη Φλωρεντία και το θέμα του απασχόλησε για πολύ το μεγάλο ζωγράφο.

Εκτός από το συμβολισμό με τον αμνό, ο αδελφός Pietro da Novellara, μέλος του τάγματος των Καρμηλιτών, είδε έναν επιπρόσθετο συμβολισμό στο έργο. Πίστευε πως η ήρεμη έκφραση της αγίας Άννας, σε αντίθεση με την αγωνία της Παναγίας για το παιδί της, πιθανώς συμβολίζει την Εκκλησία που δεν επιθυμεί να αποφευχθεί το Πάθος του Χριστού. Η σύνθεση από το Χριστό στα γόνατα της Παρθένου, ενώ η ίδια κάθεται στα πόδια της Αγίας Άννας είναι σπάνια, αλλά δείγματα αυτής εμφανίζονται από τον Μεσαίωνα και μετά, παρουσιάζοντας τη ροή της ζωής σε τρεις γενεές.

Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του Ντα Βίντσι, όταν ασχολήθηκε με τα μαθηματικά και άλλες αναζητήσεις, με το πετρώδες τοπίο που απεικονίζει να προδίδει το ενδιαφέρον του για τη γεωλογία. Οι απαιτήσεις των άλλων ενδιαφερόντων του ίσως να τον ανάγκασαν να αφήσει το έργο ατελείωτο. Η μπογιά απλώθηκε επιφανειακά και σε ορισμένα σημεία είναι διάφανη, με αποτέλεσμα να φαίνεται το σκίτσο από κάτω. Σήμερα ο πίνακας βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.

Η πυραμιδοειδής κατασκευή του πίνακα επηρέασε το Ραφαήλ και τον Αντρέα ντελ Σάρτο. Η σύνθεση ενέπνευσε δύο έργα αναγεννησιακής γλυπτικής, ένα από τον Αντρέα Σανσοβίνο και ένα άλλο από τον Φραντσέσκο ντα Σάνγκαλο. Φημισμένες είναι επίσης οι παρατηρήσεις που έκανε ο Φρόυντ για την ψυχοσύνθεση του Λεονάρντο μελετώντας τον πίνακα.

       Μυστικός Δείπνος 

(ιταλ. Il Cenacolo ή L' Ultima Cena) είναι τοιχογραφία του 15ου αιώνα, δημιουργημένη από τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Βρίσκεται στο Μιλάνο της Ιταλίας, στην τραπεζαρία του μοναστηριού Σάντα Μαρία ντέλλε Γκράτσιε (Santa Maria delle Grazie - Παναγία της Χάριτος), αν και η δημιουργία του έγινε ως παραγγελία από τον δούκα Λουδοβίκο Σφόρτσα, που επιθυμούσε αρχικά το κτήριο να αποτελέσει το μαυσωλείο της οικογένειάς του. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πολυτιμότερα έργα στην ιστορία της τέχνης και ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα και αναπαραχθέντα έργα ζωγραφικής.

Βιβλιογραφία:

Λεονάρντο ντα βίντσι ο πρώτος επιστήμονας εκδόσεις κάτοπτρο

            Μια Κυριακή με τον Λεονάρντο ντα βίντσι εκδόσεις ΑΜΜΟΣ

Ιστορία της τέχνης εκδόσεις υποδομή

Εργάστηκαν:

Γιαννούλη Μαρία, Καπετάνου Γεωργία