ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

Λύκειο Αστακού
Σχολικό Έτος 2018-2019
Τάξη Β΄2
Μάθημα Ιστορία
Μέλος ερευνητικής εργασίας Αθηνά Τσιλιγιάννη
Υπεύθυνη καθηγήτρια Χούτα Μαρία

Όροι της Βυζαντινής περιόδου

1. Θέματα: Δημιουργήθηκαν τον 7ο αιώνα με σκοπό την αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση του κράτους. Τα θέματα αρχικά ήταν στρατιωτικές μονάδες, μετακινούμενες ανά την επικράτεια. Όταν οι μονάδες αυτές απέκτησαν μόνιμη εγκατάσταση, θέματα ονομάστηκαν οι περιοχές εγκατάστασής τους, οι οποίες εξελίχθηκαν σε διοικητικές περιφέρειες. Την ανώτατη στρατωτική και πολιτική εξουσία του θέματος ασκούσε ο στρατηγός. Τα πρώτα θέματα οργανώθηκαν στη Μ.Ασία περί τα μέσα του 7ου αιώνα. Αργότερα ο θεσμός αυτός, που επρόκειτο να αποτελέσει τη βάση της οργάνωσης του Μεσοβυζαντινού Κράτους, επεκτάθηκε και στη Βαλκανική Χερσόνησο.

2. Στρατιωτόπια: Είναι κτήματα που διέθεταν οι στρατιώτες, και από τα έσοδα των οποίων εξασφάλιζαν και συντηρούσαν το άλογο και τον οπλισμό τους. Το κτήμα και η υποχρέωση για στρατιωτική υπηρεσία μεταβιβάζονταν από τον πατέρα στον πρωτότοκο γιό.

3. Λογοθέτης του Γενικού: Αξιώμα που δημιουργήθηκε  τον 7ο αιώνα και είχε ως αρμοδιότητα την ευθύνη των οικονομικών της αυτοκρατορίας.

4. Λογοθέτης του Δρόμου: Ανώτατο βυζαντινό αξίωμα που δημιουργήθηκε τον 7ο αιώνα. Ο  αξιωματούχος αυτός ήταν αρμόδιος για το οδικό δίκτυο, τις μετακινήσεις μέσα στην βυζαντινή επικράτεια, και κατ΄ επέκταση για τις μετακινήσεις πρεσβευτών, τη διπλωματία και την εξωτερική πολιτική. Βαθμιαία έγινε ο πρώτος αξιωματούχος της αυτοκρατορίας, ένα είδος πρωθυπουργού.




5. Βασιλεύς: Είναι ελληνικός τίτλος που υιοθέτησε ο Ηράκλειος μετά το 630 με την προσθήκη πιστός εν Χριστώ, εγκαταλείποντας τους παλαιούς ρωμαϊκούς τίτλους imperator Romanorum (αυτοκράτωρ ρωμαίων), caesar (καίσαρ) και augusts (αύγουστος).

6. Εικονομαχία (μάχη για τις εικόνες): Ονομάζεται η θρησκευτική σύγκρουση που ξέσπασε την περίοδο 726-843 στη Βυζαντινή Αυτοκτρατορία. Αρχικά η εικονομαχία ήταν μια διαμάχη  για τον αν πρέπει να λατρεύονται οι εικόνες και πως έπρεπε να γίνεται αυτό.


7. Ανεικονικές αντιλήψεις:Υπήρξαν βάση του κινήματος της εικονομαχίας και ήταν οι αντιλήψεις των κατοίκων των ανατολικών επαρχιών, οι οποίες στηρίζονταν στο επιχείρημα οτι η απεικόνιση του θείου με ανθρώπινη μορφή δεν συμβιβάζεται με τον χαρακτήρα του Χριστιανισμού ως καθαρά πνευματικης θρησκείας.

8. Σύνοδος της Ιέρειας (754):  Η σύνοδος που συγκάλεσε το 754 ο Κωνσταντίνος ο Ε΄ και η οποία καταδίκασε τη λατρεία των εικόνων και αναθεμάτισε τους οπαδούς της.Νομιμοποίησε έτσι την εκστρατεία εναντίον των μοναχών και των μοναστηριών, που αποτελούσαν τα προπύργια της εικονολατρίας.

9. Ελέω θεού βασιλεία: Πολιτική αντίληψη σύμφωνα με την οποία ο μονάρχης έχει λάβει την εντολή της εξουσίας από τον Θεό στον οποίο και μόνο λογοδοτεί.

10. Βασιλικοί: Στα τέλη του 10ου αιώνα, η αριστοκρατία της γης και η αριστοκρατία των αξιωμάτων συνδεονται με επιγαμίες. Μέσα σε αυτή την τάξη δεσπόζουν οι βασιλικοί οι οποίοι μονοπωλούν τα στρατιωτικά και πολτικά αξιώματα.

11. Δυνατοί: Ήταν πλούσιοι, συνήθως ανώτεροι αξιωματούχοι του κράτους ή της εκκλησίας, που χρησιμοποιούσαν την εξουσία ή την επιρροή τους για να ασκήσουν πίεση στους ανθρώπους της κατώτερης τάξης.

12. Πάροικοι: Εξαρτημένοι αγρότες από κάποιον ισχυρό γαιοκτήμονα. Ήταν εκμισθωτές γης με μακροχρόνια συμβόλαια. Οι πάροικοι ήταν ελεύθεροι, υπόκεινταν ωστόσο στη ΄΄δουλεία΄΄ της γης, με την οποία ήταν δεμένοι.

13. Αλληλέγγυον: Νόμος των Μακεδόνων αυτοκρατόρων (10ος αιώνας) που υποχρέωνε τους εύπορους γείτονες να καταβάλλουν τους φόρους των φτωχών αγροτών της κοινότητας.

14. Τελετή της περιβολής: Στο φεουδαρχικό σύστημα η επίσημη αναγνώριση ενός άρχοντα ως υποτελούς ενός άλλου ισχυρότερου άρχοντα γινόταν με την λεγόμενη τελετή της περιβολής.

15. Φεουδαρχικό σύστημα: Πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό σύστημα που επικράτησε στην Ευρώπη από τον 8ο αιώνα έως τον 15ο αιώνα μ.Χ.

16. Δουλοπάροικοι: Αποτελούσαν ένα μέρος την κοινωνικής πυραμίδας της φεουδαρχικής Ευρώπης. Οι πάροικοι αποτελούσαν την πλειονότητα των αγροτών και απολάμβαναν μια περιορισμένη ελευθερία, η οποία κατά τόπους παρουσίαζε διαβαθμίσεις (ήταν δεμένοι με τη γη, κατέβαλλαν τέλη στο φεουδάρχη της περιοχής και δεν μπορούσαν χωρίς την άδειά του να νυμφευθούν).

17. Βασάλοι: Ονομάζονται οι ευνοούμενοι υποτελείς των ανώτερων αρχόντων (8ος έως 11ος αιώνας), που έπαιρναν γαίες ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες τους.

18. Πρόνοια: Ο αυτοκράτορας παραχωρούσε αγροτικές εκτάσεις ή το δικαίωμα είσπραξης φόρων σε στρατιωτικούς, με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικής υπηρεσίας. Οι παροχές αυτές ονομάζονταν πρόνοιες, δεν αποτελούσαν  ιδιοκτησία του προνοιαρίου αλλά του κράτους και επομένως ούτε μεταβιβάζονταν ούτε κληρονομούνταν.

19. Προνοιάριοι: Έτσι ονομάστηκαν οι στρατιωτικοί, στα χρόνια των Κομνηνών (11ος-12ος αιώνας),στους οποίους ο αυτοκράτορας παραχωρούσε αγροτικές εκτάσεις ή το δικαίωμα είσπραξης φόρων, με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικής υπηεσίας. Οι προνοιάριοι ήταν έφιπτοι πολεμιστές , που συμμετείχαν στον πόλεμο επικεφαλής ομάδας, που η αριθμητική της δύναμη ήταν ανάλογη με την έκταση της πρόνοιας που τους είχε παραχωρηθεί.

20. Σταυροφορίες: Ονομάστηκαν οι εκστρατείες των Χριστιανών της Δυτικής Ευρώπης, από το τέλος του 11ου μέχρι το τέλος 13ου αιώνα, για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων από τους μουσουλμάνους. Οι εκστρατείες αυτές ονομάστηκαν έτσι, γιατί οι πολεμιστές έφεραν το σημείο του σταυρού στο στήθος.

21. Γενίτσαροι: Ήταν επίλεκτα σώματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που ιδρύθηκαν απο τον σουλτάνο Ορχάν (1326-1362). Αρχικά συγκροτούνταν από αιχμαλώτους πολέμου και παιδιά χριστιανικών οικογενειών που εξαναγκάζονταν από μικρή ηλικία σε στρατιωτική υπηρεσία. Οι γενίτσαροι ανήκαν στην προσωπική υπηρεσία του σουλτάνου και αποτέλεσαν πηγή διοικητικών υπαλλήλων και στραιωτών για το οθωμανικό κράτος.

22. Σύνοδος Φερράρας-Φλωρεντίας: Στην σύνοδο αυτή (1438-1439) ο Ιωάννης Η΄, δέχθηκε την πλήρη υποταγή της Ορθόδοξης στην Καθολική Εκκλησία.